itme çekme kuramı ne demek?

Bağlanma (İtme-Çekme) Kuramı

Bağlanma (İtme-Çekme) Kuramı, Göç olgusunu açıklamak için kullanılan temel bir modeldir. Bu kuram, insanların belirli bir yerden ayrılma ve başka bir yere yerleşme kararlarını etkileyen faktörleri, "itme" ve "çekme" güçleri olarak analiz eder. Başka bir deyişle, bireyleri yaşadıkları yerden uzaklaştıran olumsuz koşullar "itme" faktörlerini oluştururken, potansiyel göç alanındaki cazip özellikler ise "çekme" faktörlerini oluşturur. Bu iki güç arasındaki dengenin, göç kararını şekillendirdiği düşünülür.

Tarihçe ve Kökenleri

Bağlanma (İtme-Çekme) Kuramı, 20. yüzyılın ortalarında, özellikle Ernst Ravenstein'ın göç yasaları üzerine yaptığı çalışmalarla temellenmiştir. Ravenstein, göçün nedenlerini ve sonuçlarını anlamaya yönelik ilk sistematik yaklaşımlardan birini sunmuştur. Daha sonraki araştırmacılar, bu temel üzerine inşa ederek, kuramı daha da geliştirmiş ve sosyoekonomik, politik ve kültürel faktörleri de hesaba katmışlardır. Everett Lee'nin 1966 tarihli "A Theory of Migration" adlı makalesi, bu kuramın modern formülasyonuna önemli katkılar sağlamıştır.

Temel Kavramlar

• İtme Faktörleri (Push Factors): Bireyleri yaşadıkları yerden ayrılmaya zorlayan olumsuz koşullardır. Bu faktörler şunları içerebilir:

  • Ekonomik Zorluklar: İşsizlik, yoksulluk, düşük ücretler, ekonomik durgunluk veya sınırlı fırsatlar.
  • Siyasi Baskı: Savaş, çatışma, zulüm, siyasi istikrarsızlık veya insan hakları ihlalleri.
  • Çevresel Sorunlar: Doğal afetler (kuraklık, sel, deprem vb.), iklim değişikliği, kirlilik veya kaynak kıtlığı.
  • Sosyal Sorunlar: Suç oranlarının yüksekliği, ayrımcılık, şiddet, yetersiz eğitim veya sağlık hizmetleri.

• Çekme Faktörleri (Pull Factors): Bireyleri belirli bir yere çekici kılan olumlu koşullardır. Bu faktörler şunları içerebilir:

  • Ekonomik Fırsatlar: Daha iyi iş olanakları, daha yüksek ücretler, ekonomik büyüme veya girişimcilik imkanları.
  • Siyasi İstikrar: Hukukun üstünlüğü, siyasi özgürlükler, demokrasi ve güvenlik.
  • Daha İyi Yaşam Koşulları: Daha iyi eğitim ve sağlık hizmetleri, daha temiz çevre, daha güvenli yaşam alanları ve kültürel zenginlik.
  • Aile ve Sosyal Bağlar: Aile üyelerinin veya arkadaşların bulunduğu yerler, göçmen toplulukları veya benzer kültürel değerlere sahip grupların yoğunlaştığı bölgeler.

• Aracı Faktörler (Intervening Obstacles): Göç sürecini zorlaştıran veya engelleyen faktörlerdir. Bu faktörler şunları içerebilir:

  • Mesafe: Göç edilecek yerin uzaklığı, ulaşım maliyetleri ve iletişim zorlukları.
  • Maliyet: Göç etmenin finansal maliyeti (vize, ulaşım, yerleşim vb.).
  • Yasal Engeller: Göçmenlik yasaları, vize kısıtlamaları, sınır kontrolleri ve oturma izni gereklilikleri.
  • Dil ve Kültürel Farklılıklar: Yeni bir dil öğrenme zorluğu, kültürel uyum sorunları ve sosyal izolasyon riski.

Kuramın Uygulanabilirliği

Bağlanma (İtme-Çekme) Kuramı, çeşitli göç türlerini anlamak için kullanılabilir:

• Uluslararası Göç: Ülkeler arasındaki göç hareketlerini açıklamak için yaygın olarak kullanılır. Örneğin, işsizlik ve yoksulluk gibi itme faktörleri, insanları daha gelişmiş ülkelere göç etmeye yöneltebilir.
• İç Göç: Bir ülke içindeki farklı bölgeler arasındaki göç hareketlerini açıklamak için de kullanılabilir. Örneğin, kırsal bölgelerdeki sınırlı fırsatlar, insanları şehir merkezlerine göç etmeye yöneltebilir.
• Gönüllü ve Zorunlu Göç: Kuram, gönüllü göç (ekonomik fırsatlar arayışı gibi) ve zorunlu göç (savaş, zulüm veya doğal afetler nedeniyle) arasındaki farkı anlamaya yardımcı olabilir.

Eleştiriler ve Sınırlandırmalar

Bağlanma (İtme-Çekme) Kuramı, göç olgusunu basitleştirdiği ve bireylerin karmaşık motivasyonlarını yeterince hesaba katmadığı gerekçesiyle eleştirilmiştir. Bazı eleştiriler şunları içerir:

• Aşırı Basitleştirme: Kuram, göç kararını sadece itme ve çekme faktörleriyle açıklamaya çalışarak, bireylerin kişisel tercihleri, sosyal ağları ve kültürel değerleri gibi diğer önemli faktörleri göz ardı edebilir.
• Aktör Odaklılık: Kuram, bireylerin rasyonel aktörler olduğunu ve göç kararlarını tamamen kendi çıkarları doğrultusunda verdiklerini varsayar. Ancak, göç kararları genellikle ailevi, toplumsal veya duygusal faktörlerden de etkilenebilir.
• Dinamik Olmayan Yapı: Kuram, itme ve çekme faktörlerinin zamanla değişebileceğini ve göç sürecinin dinamik bir süreç olduğunu yeterince hesaba katmayabilir.

Alternatif Kuramlar ve Yaklaşımlar

Bağlanma (İtme-Çekme) Kuramı'na alternatif olarak, göçü daha kapsamlı bir şekilde açıklamaya çalışan çeşitli kuramlar ve yaklaşımlar geliştirilmiştir:

• Dünya Sistemi Kuramı: İmmanuel Wallerstein tarafından geliştirilen bu kuram, göçü küresel ekonomik sistemin bir sonucu olarak görür ve merkez ülkeler ile çevre ülkeler arasındaki eşitsiz ilişkilerin göçü tetiklediğini savunur.
• Ağ Kuramı: Bu kuram, göçmenlerin sosyal ağlarının göç sürecini nasıl kolaylaştırdığını ve sürdürdüğünü inceler. Aile, arkadaş ve hemşeri ağları, göçmenlere bilgi, destek ve kaynak sağlayarak, göç kararını ve yerleşim sürecini etkileyebilir.
• Yeni Ekonomi Kuramı: Bu kuram, göç kararının sadece bireysel değil, aynı zamanda ailevi bir karar olduğunu vurgular. Aileler, göçü gelirlerini artırmak, riskleri azaltmak veya yatırım yapmak gibi stratejik amaçlar için kullanabilirler.
• Sosyal Sermaye Kuramı: Bu kuram, göçmenlerin sahip olduğu sosyal sermayenin (güven, normlar, ağlar) onların uyum ve entegrasyon süreçlerini nasıl etkilediğini inceler.

Sonuç

Bağlanma (İtme-Çekme) Kuramı, göç olgusunu anlamak için temel bir çerçeve sunar. Ancak, kuramın sınırlamalarının farkında olmak ve diğer kuram ve yaklaşımlarla birlikte kullanmak, göçün karmaşıklığını daha iyi anlamamıza yardımcı olabilir. Göç, sadece ekonomik veya politik faktörlerden değil, aynı zamanda sosyal, kültürel ve kişisel faktörlerden de etkilenen karmaşık bir olgudur.